Dobrze wykonana makieta czy diorama kolejowa, powinna być miniaturowym odbiciem realnego świata. Stąd też obok torów i taboru kolejowego należało by odtworzyć wszystko to co otacza kolej: budynki, dworce a także figury ludzi czy samochody. Niestety na jeżdżące po makiecie modele samochodów mogą sobie na razie pozwolić modelarze w wielkości H0, którzy wejdą w posiadanie produkowanych przez firmę Faller zestawów Car-System. Wszyscy ci, których makiety powstają w innych skalach, zmuszeni są bądź do wykorzystania własnej inwencji w celu wykonania jakiegoś układu zasilania i sterowania modelami samochodów, bądź też do ustawienia na makiecie nieruchomych pojazdów. Charakterystyczną cechą wielkości TT jest ciągle niezbyt bogaty wybór modeli samochodów. Chociaż trzeba przyznać, że obecnie dzięki technologii druku 3D oferta pojazdów drogowych jest coraz bogatsza, to jednak często są to niestety tylko nieruchome modele redukcjne. Od kilkunastu lat lukę tę zapełniają również producenci zza naszej południowej oraz wschodniej granicy. Firma ZZ Modell z Ukrainy oferuje modele ciężarówek ZIL-130 w wielkości TT. Warto przyjrzeć się tym ciekawym modelom samochodów, które były bardzo popularne również na naszych drogach.
Historia samochodów ciężarowych ZIL-130
Producentem tych ciężarówek były Zakłady Imienia Lichaczewa (ZIL). Fabryka ta jest historią rosyjskiego przemysłu motoryzacyjnego. Budowę zakładów w Tufilowym Lesie, na przedmieściach Moskwy rozpoczęli bracia Rabusińscy jeszcze przed I wojną światową. Jako oficjalną datę założenia fabryki podaje się 23.08.1916. Fabryka nosiła nazwę AMO i specjalizowała się w naprawach samochodów ciężarowych. Po zwycięstwie rewolucji zakład produkował silniki. 7 listopada 1924 roku, na Placu Czerwonym zaprezentowano pierwsze radzieckie ciężarówki AMO F-15. W latach trzydziestych przeprowadzono rozbudowę zakładu i zmieniono nazwę na Zakłady Imienia Stalina (ZIS). W 1933 roku uruchomiono produkcję ciężarówek ZIS-5 o ładowności 3 ton. W kolejnych latach pojawiały się kolejne modele samochodów ciężarowych aż do modelu ZIL-164. W 1946 roku wyprodukowano także autobus ZIS-154. Autobusy i ciężarówki ZIS były spotykane po II wojnie światowej w Polsce. W 1956 roku zmieniono nazwę zakładów na Zakłady Imienia Lichaczewa (ZIL). Lichaczew, z wykształcenia ślusarz, był pierwszym dyrektorem tej fabryki.
W 1962 roku powstała próbna seria pierwszych pięciu samochodów ZIL-130. Pojazd z serii próbnej otrzmały koła, okrągłe lusterka z ZILa-164. Od modeli seryjnych różniły się też wglądem osłony chłodnicy, tylne okno w kabinie było zabezpieczone siatką.
W 1964 roku ruszyła produkcja seryjna ciężarówek. W pojazdach seryjnych zastosowano koła z czterema otworami, prostokątne lusterka, nieco inny kształt czoła pojazdu oraz maskę z otworami wentylacyjnymi. Dodatkowo wygląd czoła zmienił się na przełomie lat 1978/79. Gdy ze względu na wmogi prawne reflektory przeniesiono niżej, a kierunkowskazy na odwrót na górę. Równocześnie zmodyfikowano wygląd osłony wlotu powietrza do chłodnicy.
W najlepszym okresie swojej działalności w zakładach imienia Lichaczewa pracowało blisko 100 tys. osób, a produkowano blisko 200 tys. samochodów ciężarowych. W 1974 roku powstała milionowa, a w 1982 dwumilionowa ciężarówka tej serii.
Ciężarówki ZIL-130 produkowano, aż do lat 90. ubiegłego stulecia. Spotykane były we wszystkich krajach bloku radzieckiego. ZIL-130 w podstawowej wersji to samochód o ładowności 5600 kg, masie próżnego pojazdu 4300 kg, całkowitej masie samochodu – 10250 kg. ZIL-130 może holować przyczepę o dopuszczalnej masie 8 ton. Wymiary samochodu: długość 6675 mm, szerokość 2500 mm, a wysokość z kabiną kierowcy 2400 mm. Samochód wyposażony jest w ośmiocylindrowy widlasty silnik benzynowy ZIL-130, o mocy 150 KM. Może rozwijać prędkość do 90 km/h. Na przejechanie 100 km zużywa około 31 litrów benzyny.
W 1974 roku wyprodukowano wersje tych samochodów ZIL-130AN i ZIL-130K z sześciocylindrowym rzędowym silnikiem ZIL-157D. Zewnętrznie pojazd ten był identyczny z wersją wyposażoną w silnik widlasty ZIL-130. W tym samym czasie ZIL-y otrzymały również większe lusterka, niż dotychczas (300×150 mm – wcześniej 200×100 mm).
Schematy pojazdów z podanymi wymiarami: ZIL-130 (1); ZIL-MMZ-555 (2); ZIL-130W1 (3); Naczepa ODAZ (4). Źródło: Mostostal. Katalog maszyn i urządzeń montażowych oraz środków transportowych t.3
Produkowano różne wersje ZILów-130.
W podstawowej wersji ZIL-130 był to samochód o rozstawie osi 3800 mm.
ZIL-130G otrzymał wydłużoną ramę podwozia poprzez zwiększenie rozstawu osi do 4500 mm.
ZIL-130GU powstał w 1977 roku i miał jeszcze bardziej zwiększony rozstaw osi do 5600 mm.
Początkowo ZIL-130 posiadał skrzynię ładunkową ze ścianami o wysokości 685 mm, natomiast wersja dłuższa – ZIL-130G, otrzymał skrzynię z ścianami niższymi – 575 mm. W lutym 1971 roku obie wersje ciężarówki otrzymały identycznej wysokości (575 mm) ściany w skrzyni ładunkowej.
Wersja ze skróconym rozstawem osi do 3300 mm, to ciągnik siodłowy ZIL-130W1 oraz wywrotka z kolebą ZIL- MMZ-555.
Na początku lat 80. wyprodukowano wersję ZILów z silnikami zasilanymi gazem. Pojazdy te oznaczono jako: ZIL-138 wersja ze skrzynią ładunkową odpowiednik ZILa-130, ZIL-138W1 – ciągnik siodłowy i ZIL138D2 – wywrotka.
W 1986 roku zgodnie z normą OST 37.001-269-83 wprowadzono nowe oznaczenia poszczególnych typów ZILów.
ZIL-130 otrzymał wówczas oznaczenie ZIL-431410, ZIL-130G to ZIL-431510, ciągnik siodłowy ZIL-130W1 to ZIL-441510, a napędzany gazem ZIL-138 to ZIL-431810.
Modele w wielkości TT
Firma ZZ Modell od blisko 20 lat produkuje modele samochodów ciężarowych w wielkości TT. W tym czasie powstały bardzo różne miniatury rzeczywistych pojazdów ZIL-130, w różnych wersjach: cysterna, samochód skrzyniowy, furgon, samochód z nadwoziem pasażerskim, wywrotka, ciągnik siodłowy z naczepami, oraz te same pojazdy w malowaniach wojskowych. W naszym opisie skupimy się na trzech pojazdach: samochodzie ZIL-130 w wersji podstawowej, wywrotce oraz ciągniku siodłowym z naczepą.
Długość modelu 55,28 mm szerokość 20,94 mm, a wysokość modelu z kabiną kierowcy 19,62 mm. Trzeba przyznać, że wymiary te nie odbiegają od wymiarów oryginału po przeliczeniu w skali – różnice dotyczą drugiego miejsca po przecinku. Szczegółowe porównanie danych jest zestawione w poniższej tabeli.
Modele wykonane zostały z tworzywa odlanego w formach pod wysokim ciśnieniem. Bardzo precyzyjnie i z duża wiernością wykonano poszczególne elementy samochodu.
Kabina została wyposażona we wnętrze z imitacją kanapy i kierownicy. Bardzo dokładnie oddano takie szczegóły jak podział blach nadwozia, kraty nawiewu powietrza na masce, klamki czy zawiasy drzwi wejściowych do kabiny. Brakuje tylko wycieraczek i lusterek bocznych.
Równie dokładnie odtworzono szczegóły ramy podwozia, jak zbiornik paliwa, czy wał i most napędowy. Opony zostały wykonane z tworzywa dobrze imitującego gumę.
Jedynie w wywrotce brakuje siłownika hydraulicznego podnoszącego kolebę podczas rozładunku, ale za to bardzo dokładnie odtworzono samą skrzynię i klapę zabezpieczającą przed ładunek przed rozsypywaniem się.
Kolejną wersją modelu jest ciągnik siodłowy. W modelu odtworzono siodło zgodnie z wyglądem oryginału.
Model ciągnika siodłowego ZIL-130W1 może współpracować z modelem naczepy typu OdAZ-885. Tu również wiernie odtworzono szczegóły z oryginału.
Niektóre z modeli ZILów można kupić jako modele do samodzielnego złożenia. Przykładem może być podstawowa wersja ZILa-130 z numerem katalogowym 120 01 01. Model wymaga w takim układzie pomalowania i sklejenia zgodnie z instrukcją. W instrukcji brakuje tylko podania dokładnych kolorów np. z palety RAL, przez co odcienie trzeba dobrać samemu.
Przez wiele lat produkcji powstały bardzo różne modele wyposażone w różne nadwozia. wyposażona w skrzynię o podwyższonych burtach, do przewozu butli z gazem, z nadwoziem pasażerskim, dostępne są też te modele w malowaniu stosowanym przez wojsko.
Modele samochodu ZIL-130 nadają się wykorzystania na dioramach i makietach mających przedstawiać okres od III do V epoki. Odtwarzając na makiecie typowy wygląd polskiego krajobrazu ZIL-130 będzie świetnym uzupełnieniem jej wyglądu w późnej epoce III i IV.
***
Do testu wykorzystano modele zakupione u różnych sprzedawców.
W Polsce trudno jest znaleźć obecnie bezpośredniego sprzedawcę mającego w ciągłej sprzedaży modele firmy ZZ modell. Modele są jednak dostępne w sprzedaży między innymi w serwisie ebay (K-model z Kijowa).
13 myśli w temacie “ZIL-130. Ukraiński model radzieckiej ciężarówki”