MCi-43. Wojenny wagon w TT-ce

Hädl Manufaktur - model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Druga wojna światowa pozostawiła w spadku różne konstrukcje wojenne pojazdów szynowych. Są to między innymi wagony tramwajowe – KSW (Kriegsstraßenbahnwagen), parowozy o uproszczonej konstrukcji serii 52, platformy „podczołgowe” serii SSym czy wagony osobowe MC 4i-44 oraz zbudowane na potrzeby ruchu lokalnego MCi-43. Ten ostatni wagon w wielkości TT doczekał się 4 modeli różnych producentów. Obiektem naszego testu stał się model wyprodukowany przez firmę Hädl Manufaktur. Jest on o tyle interesujący, że w przyszłym roku za sprawą EKA-model możemy otrzymać ten właśnie model z oznaczeniami PKP w epoce III i IV. 

Historia wagonów MCi-43

Wagon typu MCi43 - 301764 znajdujący się w Eisenbahnmuseum Darmstadt-Kranichstein. Fot: Wingolf/Wikimedia Domena Publiczna
Wagon typu MCi43 – 301764 znajdujący się w Eisenbahnmuseum Darmstadt-Kranichstein.Fot: Wingolf/Wikimedia; Domena Publiczna

Konstrukcję wagonu MCi-43 zatwierdzono do produkcji w roku 1943. W tym czasie Niemcy zaczęły na własnym terenie odczuwać skutki wojny, którą wywołały. Liczne już w tym czasie naloty powodowały zniszczenia w infrastrukturze i taborze kolejowym, które trzeba było szybko naprawić i uzupełniać. Z drugiej strony część materiałów wykorzystywanych do produkcji taboru była niezbędna do produkcji zbrojeniowej. W ten sposób doszło do produkcji tymczasowych wagonów do ruchu lokalnego (Behelfspersonenwagen) MCi-43. Użytkowane były jako wagony klasy trzeciej. Oznaczenie wagonu wskazuje na to jednoznacznie MCi-43, gdzie „M” to „Mannschaftstransportwagen“ – wagon bezprzedziałowy, „C” – klasy trzeciej oraz „i” jako oznaczenie wagonu z przechodniego.
Wagony te budowano na bazie wagonów towarowych z grupy Lipsk (Gattungsbezirk Leipzig) w latach 1943-45.
Pudło wagonu od swojego towarowego brata różniło się brakiem szerokich odsuwanych drzwi i przebiciem w obu ścianach bocznych 6 par okien. Do wagonu wchodziło się z nie osłoniętych dachem pomostów zabudowanych nad zderzakami wagonu, przez drzwi w ścianach czołowych. Pudło wagonu posiadało stalowy szkielet wypełniony deskami. Wewnątrz w jednym z narożników umieszczono toaletę a resztę wnętrza wypełniono drewnianymi ławkami z przejściem przez środek wagonu. Dodatkową oszczędność stanowiło oświetlenie wagonów. Wagony budowano parami. Jeden wagon posiadał prądnicę z napędem pasowym i skrzynię z akumulatorami, a drugi tylko gniazdo do podłączenia kablem zasilania z sąsiedniego wagonu. Wnętrze oświetlone było za pomocą lamp żarowych. Wagon mógł się poruszać z prędkością 90km/h. W wnętrzu znajdowały się 52 miejsca siedzące.

Schemat budowy wagonu MCi-43. Rys. Christian Lindecke/Wikimedia. lic. Creative Commons 3.0
Schemat budowy wagonu MCi-43. Rys. Christian Lindecke/Wikimedia. lic. Creative Commons 3.0

W latach 1943-45 zbudowano w różnych fabrykach produkujących tabor kolejowy ponad 5000 sztuk tych wagonów.
Po wojnie w miarę dostaw nowego taboru cześć z tych wagonów przebudowano na wagony towarowe, pozostałe na DB  w ruchu pasażerskim użytkowano do lat 60. a w NRD do lat 70. XX wieku. Cześć z nich po wycofaniu przekwalifikowano na wagony używane w ruchu gospodarczym kolei.
Wagony tego typu po wojnie znalazły się również na terenie innych zarządów kolejowych: ČSD, MAV i PKP.
Po II wojnie światowej stosunkowo duża grupa tych wagonów znalazła się na terenie Polski i została wpisana na stan PKP.
Wagony otrzymały serię literową Ct, następnie Bit, a potem Bti. Znalazły się we wszystkich dyrekcjach PKP, z wyjątkiem dyrekcji warszawskiej. Na stan DOKP Warszawa trafiły dopiero w 1958 roku, po włączeniu w jej obręb dyrekcji łódzkiej.
Najwięcej tych wagonów pracowało w DOKP Katowice i Wrocław. Z czasem jednak dostawy wagonów 43A oraz zespołów piętrowych Bipa zaczęły wypierać podobnie jak starszej konstrukcji „boczniaki” także wagony typu MCi-43 z ruchu handlowego.
Do połowy lat 80. wagony MCi- 43 można było spotkać w pociągach służbowych tzw. „klasach” wykorzystywane do przewozów pracowniczych na PKP. Ostatni wagon tego typu można było napotkać w pociągach służbowych, w Małaszewiczach.
Po wycofaniu z ruchu cześć z tych wagonów przekwalifikowywano na wagony techniczno-gospodarcze różnych służb PKP.
Co ciekawe wagony tego typu zostały praktycznie zapomniane. Dzisiaj mało kto pamięta o ich służbie na PKP.

Modele wagonu MCi-43

Modele wagonów MCi-43 w wielkości TT produkowała firma Lorenz (obecnie przejęta przez markę Busch), oraz jako zestaw do samodzielnego składania, jeden z czeskich małoseryjnych producentów – Hekttor.
Później produkcję modeli tych wagonów podjął również Tillig przejmując model z oferty firmy Jatt, jednak model ten jest o 12 mm skrócony w stosunku do długości oryginału. Kolejnym producentem modelu tego wagonu jest firma Hädl Manufaktur.

MCi43 - porównanie modeli od lewej model Tilliga (nr. kat. 13296 ) i Haedla (nr. kat. 114003-3) po prawej
MCi-43 – porównanie modeli od lewej model Tilliga (nr. kat. 13296 ) i Haedla (nr. kat. 114003-3) po prawej

Model wagonu MCi-43 firmy Hädl

Hädl Manufaktur przyzwyczaił nas do precyzyjnych modeli wykonanych z tworzywa, z dobrą jakością odlewów.  Model wagonu MCi-43 również utrzymuje ten poziom.

Hädl Manufaktur - model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3
Hädl Manufaktur – model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Osie zestawów kołowych zostały obsadzone w łożyskach wykonanych z blachy. Takie rozwiązanie zapewnia długi czas pracy bez uszkodzeń podwozia modelu. Wagon nie wykazuje oporów podczas ruchu. Jednocześnie do wnętrza  wprowadzone są zakończenia pozwalające na podłączenie oświetlenia wnętrza wagonu.

Hädl Manufaktur - fragment wnętrza z miejscem podłączenie oświetlenia w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3
Hädl Manufaktur – fragment wnętrza z miejscem podłączenie oświetlenia w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Model jest wyposażony w kinematyki krótkiego sprzęgu. Mechanizm jest zgodny z normami NEM 351 – 352 oraz w przypadku gniazda z NEM 358.  Kinematyka pracuje poprawnie, model dobrze współpracuje z innymi wagonami. Kinematyka działa poprawnie i mimo stosunkowo dużego rozstawu osi dobrze sobie radzi podczas przejeżdżania przez przeciwstawne łuki o bardzo małym promieniu r=286 mm. Wymiary wagonu zostały porównane z wymiarami oryginału, w tym również przeliczone w skali i przedstawione w poniżej w tabeli.

Hädl Manufaktur. Zestawienie wymiarów modelu i oryginału wagonu typu MCi-43
Hädl Manufaktur. Zestawienie wymiarów modelu i oryginału wagonu typu MCi-43

Jak widać wagon odtworzono bardzo dokładnie. Jedynie długość pudła przeskalowana o 1,93mm co w skali 1:1 daje 23,10 cm. Nie jest to więc bardzo istotna różnica, wpływająca na proporcje modelu. Jako dodatkowe wyposażenie producent dodaje wypraskę z elementami do samodzielnego montażu.

Hädl Manufaktur - wypraska z elementami do samodzielnego montażu w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3
Hädl Manufaktur – wypraska z elementami do samodzielnego montażu w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Do samodzielnego montażu dołączono rurę do spustu ścieków z toalety, płyty przejścia międzywagonowego, koło hamulca ręcznego, poręcze oraz uchwyty na oznakowanie końca pociągu. W przypadku innych wersji modelu możliwe są inne elementy wyposażenia. Opis i czytelną instrukcję (jako pdf) montażu można ściągnąć ze strony producenta.

Hädl Manufaktur - model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 - widok na ścianę czołową z zamontowanym kołem hamulca, poręczami i przejściem międzywagonowym. Ep III nr. kat.
Hädl Manufaktur – model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 – widok na ścianę czołową z zamontowanym kołem hamulca, poręczami i przejściem międzywagonowym. Ep III nr. kat. 114003-3

Ciekawostką są płyty przejścia międzywagonowego. Montuje się je bez użycia kleju w podłodze pomostu, dzięki czemu można płytę podnieść lub opuścić. To bardzo interesujący pomysł producenta. Wydaje się, że poręcze i koło hamulca mąja za długie trzpienie wklejane w ścianę wagonu. Są przez to daleko odsunięte od ściany. Wagon posiada wiernie odtworzone wnętrze.

Hädl Manufaktur - fragment wnętrza z toaletą w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3
Hädl Manufaktur – fragment wnętrza z toaletą w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Dostęp do wnętrza jest możliwy po zdjęciu dachu. dach jest mocowany za pomocą 4 zatrzasków. Pociągnięcie do góry wystarczy, aby go zdjąć.

Hädl Manufaktur - wewnętrzna strona dachu z widocznymi zatrzaskami w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3
Hädl Manufaktur – wewnętrzna strona dachu z widocznymi zatrzaskami w modelu wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Wagony MCi-43 w składzie pociągu

Daty naprawy głównej testowanego wagonu, pochodzącego z zestawu o numerze kataokogowym 114003, to – 28 czerwca 1966 to na terenie Niemiec epoka IIIb (NEM 806D: lata 1956 – 70). Na terenie Niemiec wagony można było napotkać w ruchu od 1943 roku do lat 60. (DB) w Niemczech Zachodnich i do lat 70. w NRD. Z tego okresu można zobaczyć zdjęcia z NRD składów zestawionych z kilku wagonów MCi-43 prowadzonego parowozem lub np. lokomotywą spalinową V100 (seria 110 DR po 1970 roku). Oczywiście pojawiały się również w znacznie bardziej wymieszanych składach. Można więc wagon MCi-43 zestawić z wagonami z rodziny Donnerbuchsenów, czy nawet przechodnimi wagonami konstrukcji pruskiej. Po wycofaniu z planowego ruchu często otrzymywały „drugie życie”.  Były bowiem włączane do taboru gospodarczego. Podobnie ich losy potoczyły się również w innych krajach, gdzie wagony te znalazły się po zakonczeniu II wojny światowej.

Haltingen 1973 r. Po lewej stronie wagon MCi-43 w składzie pociągu gospodarczego. Fot. Klaus Dieter Schwerdtfeger/Kreisarchiv Stormarn licencja CC BY-NC-SA 4.0
Haltingen 1973 r. Po lewej stronie wagon MCi-43 w składzie pociągu gospodarczego. Fot. Klaus Dieter Schwerdtfeger/Kreisarchiv Stormarn licencja CC BY-NC-SA 4.0

Stosunkowo dużo tych wagonów znalazło się rówież na terenie Polski – zostały wpisane na stan PKP. Otrzymały wówczas serię literową Ct, następnie Bit, a potem Bti. Pracowały we wszystkich dyrekcjach PKP, z wyjątkiem dyrekcji warszawskiej, gdzie trafiły dopiero w 1958 roku, po włączeniu w jej obręb dyrekcji łódzkiej. Najwięcej tych wagonów pracowało w DOKP Katowice i Wrocław. Z czasem jednak dostawy wagonów 43A oraz zespołów pietrowych Bipa zaczęły wypierać wagony MCi-43 podobnie jak starszej konstrukcji „boczniaki” z ruchu handlowego. Do połowy lat 80. wagony MCi- 43 można było spotkać w pociągach służbowych tzw „klasach” wykorzystywane do przewozów pracowniczych na PKP. Ostatni wagon tego typu można było napotkać w pociągach służbowych, w Małaszewiczach. Po wycofaniu z ruchu cześć z tych wagonów przekwalifikowywano na wagony techniczno-gospodarcze różnych służb PKP. Co ciekawe wagony tego typu zostały praktycznie zapomniane. Dzisiaj mało kto pamięta o ich służbie na PKP. Żaden z tych wagonów nie został odbudowany jako czynny pojazd zabytkowy włączony do składu wagonów historycznych.

Modele wagonów MCi-43 w ofercie Hädl Manufaktur

Dotychczas w ofercie Hädl Manufaktur pojawiły się zestawy wagonów jak i modele wagonów MCi-43 w epokach II i III.

114001 – DRG zestaw: 303 044 i 303 047 ep II.
114003 – DR zestaw: 349 244, 349 255 i 349 239 ep. III.
114007 – ČSD zestaw: 3-7052 i 3-7004  ep. III.
112001 – DRG wagon 303 055 ep. II.
112003 – DR wagon 349 231 ep. III.

Poza wymienionymi w ubiegłym roku węgierski sprzedawca modeli kolejowych – vasuTTmodell zaprezentował zestaw dwóch wagonów MCi-43 z oznaczeniami kolei węgierskich.
W grudniu ubiegłego roku informowaliśmy o zapisach prowadzonych wówczas przez polską firmę EKA-model związanych z planami wyprodukowania we współpracy z Hädlem czterech modeli wagonów MCi-43 w III i IV epoce.  Modele mają się ukazać w drugim kwartale przyszłego roku.

Hädl Manufaktur - model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3
Hädl Manufaktur – model wagonu MCi-43 DR Bib 349-239 Ep III nr. kat. 114003-3

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *