Druga wojna światowa pozostawiła w spadku różne konstrukcje wojenne pojazdów szynowych. Są to między innymi wagony tramwajowe – KSW (Kriegsstraßenbahnwagen), parowozy o uproszczonej konstrukcji serii 52, platformy „podczołgowe” serii SSym czy wagony osobowe MC 4i-44 oraz zbudowane na potrzeby ruchu lokalnego MCi-43. Ten ostatni wagon w wielkości TT doczekał się 4 modeli różnych producentów. Obiektem naszego testu stał się model wyprodukowany przez firmę Hädl Manufaktur. Jest on o tyle interesujący, że w przyszłym roku za sprawą EKA-model możemy otrzymać ten właśnie model z oznaczeniami PKP w epoce III i IV.
Historia wagonów MCi-43
Konstrukcję wagonu MCi-43 zatwierdzono do produkcji w roku 1943. W tym czasie Niemcy zaczęły na własnym terenie odczuwać skutki wojny, którą wywołały. Liczne już w tym czasie naloty powodowały zniszczenia w infrastrukturze i taborze kolejowym, które trzeba było szybko naprawić i uzupełniać. Z drugiej strony część materiałów wykorzystywanych do produkcji taboru była niezbędna do produkcji zbrojeniowej. W ten sposób doszło do produkcji tymczasowych wagonów do ruchu lokalnego (Behelfspersonenwagen) MCi-43. Użytkowane były jako wagony klasy trzeciej. Oznaczenie wagonu wskazuje na to jednoznacznie MCi-43, gdzie „M” to „Mannschaftstransportwagen“ – wagon bezprzedziałowy, „C” – klasy trzeciej oraz „i” jako oznaczenie wagonu z przechodniego.
Wagony te budowano na bazie wagonów towarowych z grupy Lipsk (Gattungsbezirk Leipzig) w latach 1943-45.
Pudło wagonu od swojego towarowego brata różniło się brakiem szerokich odsuwanych drzwi i przebiciem w obu ścianach bocznych 6 par okien. Do wagonu wchodziło się z nie osłoniętych dachem pomostów zabudowanych nad zderzakami wagonu, przez drzwi w ścianach czołowych. Pudło wagonu posiadało stalowy szkielet wypełniony deskami. Wewnątrz w jednym z narożników umieszczono toaletę a resztę wnętrza wypełniono drewnianymi ławkami z przejściem przez środek wagonu. Dodatkową oszczędność stanowiło oświetlenie wagonów. Wagony budowano parami. Jeden wagon posiadał prądnicę z napędem pasowym i skrzynię z akumulatorami, a drugi tylko gniazdo do podłączenia kablem zasilania z sąsiedniego wagonu. Wnętrze oświetlone było za pomocą lamp żarowych. Wagon mógł się poruszać z prędkością 90km/h. W wnętrzu znajdowały się 52 miejsca siedzące.
W latach 1943-45 zbudowano w różnych fabrykach produkujących tabor kolejowy ponad 5000 sztuk tych wagonów.
Po wojnie w miarę dostaw nowego taboru cześć z tych wagonów przebudowano na wagony towarowe, pozostałe na DB w ruchu pasażerskim użytkowano do lat 60. a w NRD do lat 70. XX wieku. Cześć z nich po wycofaniu przekwalifikowano na wagony używane w ruchu gospodarczym kolei.
Wagony tego typu po wojnie znalazły się również na terenie innych zarządów kolejowych: ČSD, MAV i PKP.
Po II wojnie światowej stosunkowo duża grupa tych wagonów znalazła się na terenie Polski i została wpisana na stan PKP.
Wagony otrzymały serię literową Ct, następnie Bit, a potem Bti. Znalazły się we wszystkich dyrekcjach PKP, z wyjątkiem dyrekcji warszawskiej. Na stan DOKP Warszawa trafiły dopiero w 1958 roku, po włączeniu w jej obręb dyrekcji łódzkiej.
Najwięcej tych wagonów pracowało w DOKP Katowice i Wrocław. Z czasem jednak dostawy wagonów 43A oraz zespołów piętrowych Bipa zaczęły wypierać podobnie jak starszej konstrukcji „boczniaki” także wagony typu MCi-43 z ruchu handlowego.
Do połowy lat 80. wagony MCi- 43 można było spotkać w pociągach służbowych tzw. „klasach” wykorzystywane do przewozów pracowniczych na PKP. Ostatni wagon tego typu można było napotkać w pociągach służbowych, w Małaszewiczach.
Po wycofaniu z ruchu cześć z tych wagonów przekwalifikowywano na wagony techniczno-gospodarcze różnych służb PKP.
Co ciekawe wagony tego typu zostały praktycznie zapomniane. Dzisiaj mało kto pamięta o ich służbie na PKP.
Modele wagonu MCi-43
Modele wagonów MCi-43 w wielkości TT produkowała firma Lorenz (obecnie przejęta przez markę Busch), oraz jako zestaw do samodzielnego składania, jeden z czeskich małoseryjnych producentów – Hekttor.
Później produkcję modeli tych wagonów podjął również Tillig przejmując model z oferty firmy Jatt, jednak model ten jest o 12 mm skrócony w stosunku do długości oryginału. Kolejnym producentem modelu tego wagonu jest firma Hädl Manufaktur.
Model wagonu MCi-43 firmy Hädl
Hädl Manufaktur przyzwyczaił nas do precyzyjnych modeli wykonanych z tworzywa, z dobrą jakością odlewów. Model wagonu MCi-43 również utrzymuje ten poziom.
Osie zestawów kołowych zostały obsadzone w łożyskach wykonanych z blachy. Takie rozwiązanie zapewnia długi czas pracy bez uszkodzeń podwozia modelu. Wagon nie wykazuje oporów podczas ruchu. Jednocześnie do wnętrza wprowadzone są zakończenia pozwalające na podłączenie oświetlenia wnętrza wagonu.
Model jest wyposażony w kinematyki krótkiego sprzęgu. Mechanizm jest zgodny z normami NEM 351 – 352 oraz w przypadku gniazda z NEM 358. Kinematyka pracuje poprawnie, model dobrze współpracuje z innymi wagonami. Kinematyka działa poprawnie i mimo stosunkowo dużego rozstawu osi dobrze sobie radzi podczas przejeżdżania przez przeciwstawne łuki o bardzo małym promieniu r=286 mm. Wymiary wagonu zostały porównane z wymiarami oryginału, w tym również przeliczone w skali i przedstawione w poniżej w tabeli.
Jak widać wagon odtworzono bardzo dokładnie. Jedynie długość pudła przeskalowana o 1,93mm co w skali 1:1 daje 23,10 cm. Nie jest to więc bardzo istotna różnica, wpływająca na proporcje modelu. Jako dodatkowe wyposażenie producent dodaje wypraskę z elementami do samodzielnego montażu.
Do samodzielnego montażu dołączono rurę do spustu ścieków z toalety, płyty przejścia międzywagonowego, koło hamulca ręcznego, poręcze oraz uchwyty na oznakowanie końca pociągu. W przypadku innych wersji modelu możliwe są inne elementy wyposażenia. Opis i czytelną instrukcję (jako pdf) montażu można ściągnąć ze strony producenta.
Ciekawostką są płyty przejścia międzywagonowego. Montuje się je bez użycia kleju w podłodze pomostu, dzięki czemu można płytę podnieść lub opuścić. To bardzo interesujący pomysł producenta. Wydaje się, że poręcze i koło hamulca mąja za długie trzpienie wklejane w ścianę wagonu. Są przez to daleko odsunięte od ściany. Wagon posiada wiernie odtworzone wnętrze.
Dostęp do wnętrza jest możliwy po zdjęciu dachu. dach jest mocowany za pomocą 4 zatrzasków. Pociągnięcie do góry wystarczy, aby go zdjąć.
Wagony MCi-43 w składzie pociągu
Daty naprawy głównej testowanego wagonu, pochodzącego z zestawu o numerze kataokogowym 114003, to – 28 czerwca 1966 to na terenie Niemiec epoka IIIb (NEM 806D: lata 1956 – 70). Na terenie Niemiec wagony można było napotkać w ruchu od 1943 roku do lat 60. (DB) w Niemczech Zachodnich i do lat 70. w NRD. Z tego okresu można zobaczyć zdjęcia z NRD składów zestawionych z kilku wagonów MCi-43 prowadzonego parowozem lub np. lokomotywą spalinową V100 (seria 110 DR po 1970 roku). Oczywiście pojawiały się również w znacznie bardziej wymieszanych składach. Można więc wagon MCi-43 zestawić z wagonami z rodziny Donnerbuchsenów, czy nawet przechodnimi wagonami konstrukcji pruskiej. Po wycofaniu z planowego ruchu często otrzymywały „drugie życie”. Były bowiem włączane do taboru gospodarczego. Podobnie ich losy potoczyły się również w innych krajach, gdzie wagony te znalazły się po zakonczeniu II wojny światowej.
Stosunkowo dużo tych wagonów znalazło się rówież na terenie Polski – zostały wpisane na stan PKP. Otrzymały wówczas serię literową Ct, następnie Bit, a potem Bti. Pracowały we wszystkich dyrekcjach PKP, z wyjątkiem dyrekcji warszawskiej, gdzie trafiły dopiero w 1958 roku, po włączeniu w jej obręb dyrekcji łódzkiej. Najwięcej tych wagonów pracowało w DOKP Katowice i Wrocław. Z czasem jednak dostawy wagonów 43A oraz zespołów pietrowych Bipa zaczęły wypierać wagony MCi-43 podobnie jak starszej konstrukcji „boczniaki” z ruchu handlowego. Do połowy lat 80. wagony MCi- 43 można było spotkać w pociągach służbowych tzw „klasach” wykorzystywane do przewozów pracowniczych na PKP. Ostatni wagon tego typu można było napotkać w pociągach służbowych, w Małaszewiczach. Po wycofaniu z ruchu cześć z tych wagonów przekwalifikowywano na wagony techniczno-gospodarcze różnych służb PKP. Co ciekawe wagony tego typu zostały praktycznie zapomniane. Dzisiaj mało kto pamięta o ich służbie na PKP. Żaden z tych wagonów nie został odbudowany jako czynny pojazd zabytkowy włączony do składu wagonów historycznych.
Modele wagonów MCi-43 w ofercie Hädl Manufaktur
Dotychczas w ofercie Hädl Manufaktur pojawiły się zestawy wagonów jak i modele wagonów MCi-43 w epokach II i III.
114001 – DRG zestaw: 303 044 i 303 047 ep II.
114003 – DR zestaw: 349 244, 349 255 i 349 239 ep. III.
114007 – ČSD zestaw: 3-7052 i 3-7004 ep. III.
112001 – DRG wagon 303 055 ep. II.
112003 – DR wagon 349 231 ep. III.
Poza wymienionymi w ubiegłym roku węgierski sprzedawca modeli kolejowych – vasuTTmodell zaprezentował zestaw dwóch wagonów MCi-43 z oznaczeniami kolei węgierskich.
W grudniu ubiegłego roku informowaliśmy o zapisach prowadzonych wówczas przez polską firmę EKA-model związanych z planami wyprodukowania we współpracy z Hädlem czterech modeli wagonów MCi-43 w III i IV epoce. Modele mają się ukazać w drugim kwartale przyszłego roku.
